Εκκλησίες και Ξωκκλήσια

Η κεντρική εκκλησία του Λιθάρου είναι η Παναγία (Εισόδια της Θεοτόκου), που σύμφωνα με την παράδοση μεταφέρθηκε από την Παναγία του Οβορού. Το 1892 επεκτάθηκε σημαντικά, ενώ οι μαρμάρινες παραστάδες και το υπέρθυρο της κύριας εισόδου φιλοτεχνήθηκαν από τον Μαστρο-Απόστολο, έναν πρόσφυγα τεχνίτη από τη Μικρά Ασία που κατοικούσε στην Πολιανή.
Στα Κεφαλαίικα, οι κάτοικοι εργάστηκαν το 1876 για την επέκταση του ναού του Αγίου Ιωάννη, ο οποίος έκτοτε συντηρείται με κατά καιρούς επισκευές. Δυστυχώς, ορισμένες παρεμβάσεις αλλοίωσαν τον αρχικό αρχιτεκτονικό χαρακτήρα, όπως η αντικατάσταση του παλιού πέτρινου δαπέδου με μωσαϊκό.
Μια προσπάθεια ανοικοδόμησης του Αγίου Δημητρίου, που θα λειτουργούσε ως κοινή κεντρική εκκλησία για όλο το χωριό, δεν τελεσφόρησε. Ο ναός, αν και είχε θεμελιωθεί, κατεδαφίστηκε το 1969 και στη θέση του δημιουργήθηκε αθλητικό κέντρο.

Το Δυρράχι διαθέτει δύο νεκροταφεία:

• Η Παναγία (Κοίμηση της Θεοτόκου), στην έξοδο προς Καλαμάτα, όπου ενταφιάζονται κυρίως οικογένειες από τα Κεφαλαίικα.
• Ο Άγιος Νικόλαος, στην έξοδο προς το Σταυρούλι, στον δρόμο από το Λιθάρο και τα Μαυροειδαίικα, που εξυπηρετεί κυρίως τους Λιθαραίους.
  Και τα δύο νεκροταφεία έχουν κατά καιρούς ανακαινιστεί με τη συνδρομή δωρητών και της ενορίας.

Γύρω από το χωριό, ο επισκέπτης θα ανακαλύψει δεκάδες ξωκκλήσια, τα οποία αποτελούν μάρτυρες της πίστης και της συλλογικής ζωής των προγόνων μας. Πολλά από αυτά εξακολουθούν να λειτουργούνται σε τοπικές γιορτές ή “ξωμόνια”, παραμένοντας ζωντανά σημεία συνάντησης της κοινότητας.

Μεταξύ άλλων ξεχωρίζουν:

• Ο Προφήτης Ηλίας στην Τουρλίτσα (νεόδμητο), και ένας δεύτερος Προφήτης Ηλίας κοντά στις Αφανίτσες.
• Η Αγία Τριάδα και ο Άγιος Αθανάσιος στα Κουμπουζέικα (δισυπόστατο ξωκλήσι).
• Ο Άγιος Θεόδωρος στα Πελεκασεϊκα, όπου υπήρχε και παλιό νεκροταφείο.
• Ο Άγιος Βλάσιος στον δρόμο προς τα Περιβόλια, που λειτουργείται στη μνήμη του κάθε 11 Φεβρουαρίου.
• Ο Άγιος Γεώργιος στα Μουτσουλέικα, συντηρημένος με πρωτοβουλία της οικογένειας Πέτρου Λύρα, λειτουργείται στις 27 Ιουλίου, ημέρα του Αγίου Παντελεήμονα.
• Παναγιά στον Βράχο (Ζωοδόχος Πηγή): Ξεχωριστό στολίδι του χωριού είναι και η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής – γνωστή και ως Παναγιά στον Βράχο – που είναι χτισμένη μέσα σε σπηλιά! Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, εκεί βρέθηκε θαυματουργικά η εικόνα της Παναγίας. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αποτέλεσε καταφύγιο για τους κατοίκους. Σήμερα είναι τόπος κατάνυξης και ηρεμίας, με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον.

Ξεχωριστή θέση έχει ο Άγιος Νικήτας, σε υψόμετρο, στο ομώνυμο βουνό νότια του χωριού. Αν και το παλιό πέτρινο εκκλησάκι έχει αντικατασταθεί από νεότερο, παραμένει τόπος ιδιαίτερης ευλάβειας. Οι Δυρραχίτες θεωρούν τον Άγιο Νικήτα προστάτη και πολιούχο του χωριού. Η μνήμη του εορτάζεται κάθε Πεντηκοστή, καθώς, σύμφωνα με την παράδοση, εκεί σώθηκαν τα γυναικόπαιδα από τον Ιμπραήμ το 1825.

Αξιοσημείωτα επίσης:

• Ο Άγιος Γεώργιος στη Ρεκίτσα, στο καθολικό της Ιεράς Μονής που καταργήθηκε το 1834. Ο ναός είναι μικρός, σταυροειδής, βυζαντινού ρυθμού και ανακαινίστηκε το 1714, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή.
• Η Παναγίτσα στο Τσουκαλάκι, που λειτουργείται την 1η Σεπτεμβρίου και την Ανάληψη.
• Η Αγία Μαρίνα, η Αγία Βαρβάρα, οι Άγιοι Ταξιάρχες, ο Άγιος Πέτρος, ο Άγιος Ιωάννης στις Φυτείες, και άλλα μικρότερα ξωκκλήσια, διάσπαρτα σε σημεία που συχνά μαρτυρούν αρχαιότερους οικισμούς.
• Στη διακλάδωση προς Άγιο Νικήτα διακρίνονται τα ερείπια του Αγίου Λουκά, ενώ στην περιοχή της Βίτσας υπάρχουν πολυάριθμα ερείπια εκκλησιών, που υποδηλώνουν ότι εκεί βρισκόταν το παλαιό Δυρράχι.

Η πληθώρα των ναών —μεγάλοι, μικροί, ενεργοί ή ερειπωμένοι— είναι απόδειξη τόσο της ισχυρής θρησκευτικότητας των κατοίκων, όσο και του μεγάλου πληθυσμού που φιλοξενούσε κάποτε το χωριό. Δεν είναι τυχαίο ότι, έως τα μέσα του 18ου αιώνα, το Δυρράχι υπήρξε έδρα επισκοπής, σύμφωνα με ιστορικά κείμενα της εποχής.